ถุงน่องทั่วไป กับ ถุงน่องทางการแพทย์ แตกต่างกันอย่างไร?

เส้นเลือดขอด เป็นปัญหาสุขภาพที่พบได้บ่อยในทุกเพศทุกวัย ทำให้ "ถุงน่องเส้นเลือดขอด" หรือ "ถุงน่องทางการแพทย์" เข้ามามีบทบาทอย่างมากในการช่วยดูแลและบรรเทาอาการ ทำให้เป็นที่นิยมมากขึ้น ส่งผลให้มีวางขายตามท้องตลาดทั่วไปมากมาย หาซื้อได้ง่าย มีหลากหลายยี่ห้อ คุณภาพ และราคา ตั้งแต่หลักร้อยถึงหลักพัน

ถึงแม้เราจะทราบว่าถุงน่องทางการแพทย์เป็นอุปกรณ์ทางการแพทย์ชนิดหนึ่ง แต่หลายคนอาจยังไม่ทราบว่าคุณสมบัติพิเศษของถุงน่องชนิดนี้คืออะไร และแตกต่างจากถุงน่องแฟชั่นทั่วไปอย่างไร เนื่องจากถุงน่องทางการแพทย์มักมีราคาสูงกว่า ขณะที่ถุงน่องแฟชั่นมีขายทั่วไปในราคาถูกกว่า จึงอาจเกิดความเข้าใจผิดว่าถุงน่องแฟชั่นที่รัดรูปก็สามารถช่วยดูแลหรือป้องกันเส้นเลือดขอดได้เช่นกัน

บทความนี้จะพาทุกคนไปทำความรู้จักกับถุงน่องทั้งสองประเภท ว่ามีคุณสมบัติ ข้อดี และข้อแตกต่างกันอย่างไร รวมถึงแนะนำวิธีเลือกถุงน่องทางการแพทย์ให้เหมาะสม เพื่อผลลัพธ์ในการดูแลเส้นเลือดขอดอย่างมีประสิทธิภาพ และป้องกันไม่ให้อาการรุนแรงขึ้นค่ะ

ภาพถุงน่องทางการแพทย์

ถุงน่องทางการแพทย์ หรือ ถุงน่องประคองหลอดเลือดดำ (Medical Compression Stockings) หรือที่เรียกกันติดปากว่า ถุงน่องเส้นเลือดขอด (Varicose Vein Stockings) เป็นอุปกรณ์ทางการแพทย์ที่ผลิตจากผ้ายืดที่มีคุณสมบัติพิเศษ มีความหนาและทนทานกว่าถุงน่องแฟชั่นทั่วไป จุดเด่นสำคัญคือถูกออกแบบให้มี แรงบีบรัดแบบไล่ระดับ (Graduated Compression) โดยจะกำหนดแรงบีบรัด (หน่วยเป็น มิลลิเมตรปรอท - mmHg) ที่เหมาะสมต่อหลอดเลือดดำบริเวณต่างๆ ของขา โดยจะรัดแน่นที่สุดบริเวณข้อเท้า และค่อยๆ ลดระดับความแน่นลงเมื่อสูงขึ้นมาถึงน่องและต้นขา

กลไกนี้ช่วยสนับสนุนการทำงานของกล้ามเนื้อน่อง (Calf Muscle Pump) ในการบีบตัวส่งเลือดดำจากขากลับสู่หัวใจได้ดีขึ้น ช่วยป้องกันเลือดไหลย้อนกลับ ลดภาวะเลือดคั่งค้างและความดันในหลอดเลือดดำสูงที่ขา ซึ่งเป็นสาเหตุของเส้นเลือดขอด นอกจากนี้ยังช่วยป้องกันการเกิดลิ่มเลือดในหลอดเลือดดำชั้นลึก (Deep Vein Thrombosis - DVT) และป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำของเส้นเลือดขอดหลังการรักษา

ถุงน่องทางการแพทย์มีประโยชน์สำหรับบุคคลหลายกลุ่ม

• กลุ่มเสี่ยง ผู้ที่มีอาชีพต้องยืนหรือนั่งนานๆ (เช่น พยาบาล, แพทย์, ครู, พนักงานขาย, พนักงานต้อนรับ, พนักงานออฟฟิศ), หญิงตั้งครรภ์, ผู้ที่มีน้ำหนักเกิน, ผู้สูงอายุ หรือผู้ที่มีประวัติครอบครัวเป็นเส้นเลือดขอด การสวมถุงน่องฯ จะช่วยส่งเสริมการไหลเวียนเลือด ลดอาการขาบวม เมื่อยล้า และลดโอกาสในการเกิดหรือเป็นเส้นเลือดขอดรุนแรงขึ้น
• ผู้ที่เป็นเส้นเลือดขอดแล้ว สามารถสวมเพื่อบรรเทาอาการปวด บวม ตึง หรือเมื่อยล้าที่ขาได้ ทั้งในระยะเริ่มต้นและระยะรุนแรง
• ผู้ที่ผ่านการรักษาเส้นเลือดขอด แพทย์มักแนะนำให้สวมหลังการรักษา (เช่น ฉีดสลาย, เลเซอร์, ผ่าตัด) อย่างน้อย 7 วันหรือนานกว่านั้น เพื่อช่วยให้หลอดเลือดดำยุบตัวได้ดี ป้องกันการเกิดลิ่มเลือด และป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำ

1. ช่วยป้องกันหรือชะลอการเกิดเส้นเลือดขอด หรือป้องกันไม่ให้อาการรุนแรงขึ้น
2. ช่วยป้องกันการเกิดลิ่มเลือดของหลอดเลือดดำชั้นลึก (DVT)
3. เพิ่มประสิทธิภาพการไหลเวียนเลือดดำที่ขา กลับสู่หัวใจได้ดีขึ้น
4. ช่วยลดอาการบวมที่ขาจากการคั่งของสารน้ำ (Edema)
5. ลดภาวะความดันในหลอดเลือดดำสูงที่ขา
6. ช่วยป้องกันการเกิดเส้นเลือดขอดซ้ำหลังการรักษา (ฉีดสลาย, เลเซอร์, ผ่าตัด)
7. บรรเทาอาการที่เกิดจากภาวะหลอดเลือดดำทำงานบกพร่องเรื้อรัง (Chronic Venous Insufficiency - CVI)
8. บรรเทาอาการปวด ตึง เมื่อยล้า หรืออักเสบจากเส้นเลือดขอด

• ผู้ที่เป็นโรคเส้นเลือดขอด หรือมีอาการเส้นเลือดโป่งพอง
• ผู้ที่อยู่ในกลุ่มเสี่ยงต่อการเกิดเส้นเลือดขอด และต้องการป้องกัน (เช่น อาชีพที่ต้องยืน/นั่งนาน, หญิงตั้งครรภ์, ผู้มีน้ำหนักเกิน)
• ผู้ที่ต้องการป้องกันการเกิดเส้นเลือดขอดระหว่างเดินทางนานๆ (นั่งเครื่องบิน, รถยนต์)
• ผู้ป่วยที่มีภาวะหลอดเลือดดำทำงานบกพร่องเรื้อรัง (CVI) ตามระยะต่างๆ
   - ระยะที่ 1 (C1): เส้นเลือดฝอยคล้ายใยแมงมุม (Spider veins)
   - ระยะที่ 2 (C2): เส้นเลือดขอดโป่งพอง (Varicose veins)
   - ระยะที่ 3 (C3): อาการขาบวม (Edema)
   - ระยะที่ 4 (C4): ผิวหนังเปลี่ยนแปลง (เช่น สีคล้ำ, แข็ง, อักเสบ)
   - ระยะที่ 5 (C5): มีประวัติแผลหลอดเลือดดำ แต่แผลหายแล้ว (Healed ulcer)
   - ระยะที่ 6 (C6): มีแผลหลอดเลือดดำที่ยังเปิดอยู่ (Active ulcer)

ถุงน่องเส้นเลือดขอดมีขายหลายแห่ง แต่การเลือกให้ถูกต้องและเหมาะสมเป็นสิ่งสำคัญมาก เพื่อให้ได้ประสิทธิภาพในการดูแลและไม่ทำให้อาการแย่ลง ควรพิจารณาปัจจัยต่อไปนี้

1. เลือกตามระดับแรงบีบรัด (Compression Class) ให้เหมาะสมกับระยะของเส้นเลือดขอด แรงบีบรัดแบบไล่ระดับ (Graduated Compression) เป็นหัวใจสำคัญ โดยจะรัดแน่นที่สุดที่ข้อเท้าและค่อยๆ ลดลงเมื่อสูงขึ้น ช่วยพยุงหลอดเลือดและสนับสนุนการทำงานของกล้ามเนื้อน่องในการปั๊มเลือดกลับสู่หัวใจ ระดับแรงบีบรัดที่นิยมใช้ มีดังนี้
    - ระดับที่ 1 (Class 1: 15-20 mmHg): แรงบีบรัดน้อย เหมาะสำหรับป้องกันในกลุ่มเสี่ยง, บรรเทาอาการขาเมื่อยล้า, หรือผู้ที่มีเส้นเลือดฝอยเล็กน้อย
    - ระดับที่ 2 (Class 2: 20-30 mmHg): แรงบีบรัดปานกลาง เหมาะสำหรับผู้ที่มีเส้นเลือดขอดที่เห็นชัดเจน, ขาบวมปานกลาง, หลังการรักษาเส้นเลือดขอด หรือตามคำแนะนำของแพทย์
    - ระดับที่ 3 (Class 3: 30-40 mmHg): แรงบีบรัดสูง เหมาะสำหรับผู้ที่มีเส้นเลือดขอดรุนแรง, ขาบวมมาก, มีการเปลี่ยนแปลงของผิวหนัง หรือมีประวัติแผลหลอดเลือดดำ (ต้องใช้ตามคำแนะนำของแพทย์เท่านั้น) (หมายเหตุ: ควรปรึกษาแพทย์เพื่อเลือกระดับแรงรัดที่เหมาะสมที่สุด)
2. เลือกตามระดับความยาวให้ครอบคลุมบริเวณที่มีอาการ
    - แบบใต้เข่า (Knee-high) เหมาะกับเส้นเลือดขอดหรืออาการบวมที่จำกัดอยู่บริเวณน่องและข้อเท้า
    - แบบต้นขา (Thigh-high) เหมาะกับเส้นเลือดขอดที่ลามขึ้นมาถึงต้นขา
    - แบบเต็มตัวถึงเอว (Pantyhose/Waist-high) เหมาะกับเส้นเลือดขอดที่ขาทั้งหมด หรือตามความสะดวกของผู้ใช้ การเลือกความยาวขึ้นอยู่กับตำแหน่งและลักษณะของเส้นเลือดขอด รวมถึงคำแนะนำของแพทย์
3. เลือกขนาดที่เหมาะสมตามสรีระร่างกาย การวัดขนาดขา (เช่น รอบข้อเท้า, รอบน่อง, รอบต้นขา, ความยาวขา) ตามตารางของผู้ผลิตแต่ละยี่ห้อเป็นสิ่งสำคัญมาก เพื่อให้ได้ถุงน่องที่กระชับพอดี ไม่หลวมหรือแน่นจนเกินไป มีหลายขนาดตั้งแต่ S, M, L, XL ขึ้นไป และมักมีสีมาตรฐานคือ สีเนื้อ และ สีดำ

(ภาพ : ถุงน่องแฟชั่นทั่วไป)

ถุงน่องทั่วไป หรือถุงน่องแฟชั่น เป็นเครื่องแต่งกายที่ผลิตจากผ้ายืด (เช่น ไนลอน, สแปนเด็กซ์) สวมใส่เพื่อคลุมเท้าและขา มีวัตถุประสงค์หลักเพื่อความสวยงาม หรือให้ความอบอุ่น มีหลากหลายรูปแบบ ความหนา สีสัน ลวดลาย และระดับความยาว (ข้อเท้า, ครึ่งแข้ง, ใต้เข่า, ต้นขา, เต็มตัว) นิยมใช้เพื่อ

• ปกปิดสีผิวที่ไม่สม่ำเสมอ รอยแผลเป็น หรือจุดด่างดำ
• ช่วยให้เรียวขาดูสวย เรียบเนียนขึ้น
• อาจช่วยกระชับต้นขาได้เล็กน้อย (ขึ้นอยู่กับความหนาและความยืดหยุ่น)
• เพิ่มความมั่นใจในการแต่งกาย โดยเฉพาะเมื่อใส่กระโปรงหรือกางเกงขาสั้น
• ให้ความอบอุ่นแก่ขาในสภาพอากาศเย็น
• ป้องกันการเสียดสีระหว่างผิวหนังกับเสื้อผ้าหรือรองเท้า
• ใช้ในการแสดงต่างๆ

• ช่วยปกปิดผิวให้ดูเรียบเนียน สวยงาม
• อาจช่วยให้ขาดูเรียวและกระชับขึ้นเล็กน้อย
• เพิ่มความมั่นใจในการแต่งกาย
• มีสีสัน ลวดลายให้เลือกหลากหลาย เข้ากับแฟชั่นได้ง่าย
• ให้ความอบอุ่น ป้องกันการเสียดสี

• อึดอัด ไม่สบายตัว โดยเฉพาะในอากาศร้อน หรือเมื่อใส่เป็นเวลานาน อาจระบายอากาศได้ไม่ดี
• ระคายเคืองผิว ผู้ที่มีผิวแพ้ง่ายอาจเกิดผื่นคันจากเนื้อผ้าหรือสารเคมี
• ฉีกขาดง่าย มักมีลักษณะบาง คุณภาพอาจไม่ทนทานเท่าถุงน่องทางการแพทย์
• อาจรบกวนการไหลเวียนเลือด หากเลือกขนาดที่ไม่พอดี หรือขอบบนรัดแน่นเกินไป อาจทำให้เลือดไหลเวียนไม่สะดวก และเพิ่มความเสี่ยงเส้นเลือดขอดได้ (ไม่มีแรงบีบรัดแบบไล่ระดับ)
• เสี่ยงต่อการติดเชื้อรา หากอับชื้น หรือทำจากวัสดุที่ไม่ระบายอากาศ

(ภาพกราฟิก: เทียบชัดข้อดี ถุงน่องธรรมดา vs ถุงน่องทางการแพทย์)